dinsdag 16 januari 2024

Rainproof en zonder hittestress reizen: ‘Goed dat er nu beleid is’

Hilde Postma

Het is niemand ontgaan, ook niet in onze vervoerregio Amsterdam: het weer verandert. Het wordt warmer en natter, er zijn vaker lange periodes van droogte, het stormt heviger en de kans op overstromingen wordt groter. Dit heeft helaas ook negatieve gevolgen voor verkeer en vervoer.

Om de reizigers daartegen te beschermen, werkt de Vervoerregio Amsterdam aan een klimaatbestendig mobiliteitssysteem. Kelly Pronk, beleidsadviseur duurzame en inclusieve mobiliteit bij Vervoerregio Amsterdam is één van de mensen die zich daarvoor inzet. Zij vertelt: ‘We zien dat door klimaatverandering het weer verandert. Het wordt heter en droger in de zomer. De zeespiegel stijgt. En het regent vaker; het is natter. Dat kan voor uitval van het ov zorgen. Het kan bijvoorbeeld gebeuren dat de tram niet rijdt door water dat blijft staan in de straten. Of dat door storm alle bussen, trams en metro’s binnen moeten blijven. In de toekomst gaan we dit soort situaties vaker zien. En de invloed van de klimaatverandering kan verder gaan: liften en haltes die te heet worden, bruggen die niet willen sluiten, storingen aan systemen of infrastructuur die buiten gebruik raakt.’

Kelly Pronk: 'Door de hevige regen afgelopen najaar ontstonden er grote plassen op straten en fietspaden maar ook op de metrostations Rokin en Isolatorweg. Goede afwatering is daarom heel belangrijk.'

Brede blik

Daarvoor hebben ze met een ‘brede blik’ gekeken, zegt Kelly. ‘We kijken hoe we infrastructuur klimaatbestendig kunnen bouwen. Dat is iets waar ook andere overheden mee bezig zijn. Die bekijken welke wegen kwetsbaar zijn bij klimaatverandering. Door de hevige regen afgelopen najaar ontstonden er grote plassen op straten en fietspaden. Dit was ook het geval bij de metrostations Rokin en Isolatorweg. Goede afwatering is daarom heel belangrijk, dus daar kijken wij ook naar.’

Nadenken over schaduw

Maar de Vervoerregio kijkt verder. Kelly: ‘Wij kijken ook naar de gevolgen voor het openbaar vervoer. Bij klimaatverandering moet je rekening houden met je dienstregelingen en het comfort van de reiziger in de voertuigen en op de halte. En je moet bijvoorbeeld nadenken over schaduw op fietspaden, als het veel heter wordt. Daarom gaan we onderzoeken of er haltes, stations en fietsroutes zijn die te heet worden op een zomerse dag. En wat daaraan kunnen doen. En waar liggen de mogelijkheden om groen aan te leggen? Dat is namelijk een natuurlijke warmtedemper.’

Eerste stappen

De Vervoerregio Amsterdam wil dat ‘mensen zo veel mogelijk zonder hinder kunnen reizen en comfortabel en veilig binnen een acceptabele tijd op hun bestemming komen’, benadrukt Kelly. ‘Daarom willen we afspraken maken voor een klimaatbestendig mobiliteitssysteem in 2050. Samen met mijn collega Richard Visser heb ik een overzicht gemaakt van mogelijke risico’s. Daarin staat ook welke eerste stappen we kunnen zetten om ons mobiliteitssysteem klimaatbestendiger te maken.’

Kelly Pronk: 'We onderzoeken of er haltes, stations en fietsroutes zijn die te heet worden op een zomerse dag. En wat daaraan kunnen doen. En waar liggen de mogelijkheden om groen aan te leggen?'

Hittestress en wateroverlast

Ook over wateroverlast wordt nagedacht. ‘We moeten zorgen dat de daken van voertuigen goed tegen heftige en langdurige regen en hagel kunnen. En in het verleden was er een bepaald type tram waarbij snel water in de tandwielkasten kwam. Daardoor was er vaker beheer en onderhoud nodig. Dat willen we voorkomen in de toekomst. Ook over de airco’s denken we na. Die moeten wel blijven werken als er systemen uitvallen om reizigers én personeel te beschermen tegen hittestress.’ Al deze zaken legt de Vervoerregio vanaf nu vast in de contracten voor de bestellingen van nieuwe voertuigen. ‘Dat gebeurt dus nu ook bij de bestelling van nieuwe trams.’

Ambitie en doelstelling

Alle ideeën en gedachten hebben Kelly en Richard vastgelegd in een beleidslijn, die in de laatste regioraad in december 2023 is vastgesteld. Kelly: ‘Hierin staan onze ambitie en doelstelling op dit gebied. En de eerste stappen die we daarvoor moeten zetten.’

Groen en wateropslag

Ook in nieuwe concessies wordt klimaatadaptatie al zoveel mogelijk meegenomen. Kelly: ‘In het Programma van Eisen (PvE) voor het nieuwe contract voor het openbaar vervoer in Amsterdam is opgenomen dat GVB ervoor zorgt dat gebouwen, voertuigen en infrastructuur beschikbaar blijven bij extreme weersomstandigheden. Dat reizigers geen hittestress krijgen en dat GVB kijkt naar mogelijkheden om groen en wateropslag op zijn terrein toe te voegen. En ook dat GVB over extreme weersomstandigheden moet communiceren naar reizigers. Het is voor het eerst dat we dat vooraf in een PvE zetten.’

De Niersstraat 'before'. Hier werd een quickscan gemaakt voor een verkeersveiligheidproject waarbij ook is gekeken naar: waar zit de hittestress? Waar stroomt het water naar toe?

De Niersstraat 'after'. De straat is ‘rainproof’ gemaakt door een rij parkeerplaatsen te vervangen door groen. De wadi’s in de vorm van groene veldjes vangen het water goed op.

Rainproof

Al eerder was de Vervoerregio betrokken bij projecten waarmee een buurt ‘rainproof’ wordt gemaakt. Floris van Ginkel van projectbegeleiding noemt de Niersstraat in de Rivierenbuurt. ‘De Rivierenbuurt is letterlijk het afvoerputje in Amsterdam-Zuid. Daar stroomt het water altijd naar toe als het flink regent. In de Niersstraat hebben we onlangs de verkeersveiligheid verbeterd rondom een basisschool. Asfalt is vervangen door klinkers, dat geeft ook meer een 30-kilometer uitstraling. Omdat de straten daar regelmatig vol met water stonden, hebben we goed gekeken: hoe maken we het hier ‘rainproof’? Daarvoor is een rij parkeerplaatsen vervangen door groen. Er zijn meerdere wadi’s aangelegd in de vorm van groene veldjes. Die vangen het water goed op, we zien goede resultaten!’

Quickscan

Als projectbegeleider ziet Floris dat gemeenten steeds meer bezig zijn met klimaatadaptatie. ‘Je ziet steeds meer voorbeelden van projecten waarbij meer groen dan steen is ingetekend. Dat is inspirerend.’ Vooral de gemeente Amsterdam maakt vaak een quickscan bij een project: waar zit de hittestress? En waar stroomt het water naar toe? ‘Het is alleen maar goed dat de gemeente Amsterdam dat doet. Zo’n quickscan is behalve bij de Niersstraat ook bij de Amsteldijk gemaakt waar we een verkeersveiligheidproject hebben uitgevoerd. Er komt een vervolgproject tussen de Berlagebrug en de Utrechtsebrug, om dat stuk ook te opnieuw in te richten. In een quickscan bekijkt de gemeente waar de grootste problemen zijn qua wateroverlast, hittestress, en droogte. Amsterdam is daar wel verder in dan andere gemeentes. Dat is misschien ook logisch. Aan ons als projectbegeleiders is de uitdaging om de gemeente de goede kant uit te sturen. Het zou een mooie taak voor de Vervoerregio zijn andere gemeenten daarin mee te nemen – en hen te inspireren hoe ook zij makkelijker met klimaatadaptatie aan de gang kunnen.’

Floris: 'Met beleid voor klimaat-adaptatie is het voor projectbegeleiders gemakkelijker om in gesprek te gaan. We kunnen actiever zeggen: er is geen goede regenvrije of hittevrije plek om te wachten. Laten we een overkapping maken of bomen neerzetten'.

Actiever met beleid

Het is daarom goed dat er beleid komt, legt Floris uit. ‘Nu is het zo dat als een gemeente een fietspad wil verbreden, we alles eromheen financieren wat daarvoor nodig is: het fietspad zelf, de stoep die eruit moet en de parkeervakken die vernieuwd worden. Als een gemeente ervoor kiest om groen aan te leggen in plaats van parkeervakken, financieren we dat nu ook! En dat juichen we toe. Zo stimuleren we de gemeente om vaker voor groen te kiezen in plaats van stenen. Maar nu de Vervoerregio hier beleid op heeft, kunnen we nog beter op klimaatadaptatie sturen in projecten. Het is voor projectbegeleiders gemakkelijker om in gesprek te gaan als we een water- of hitteprobleem zien. Dan kun je zeggen: dit is een belangrijk ov-knooppunt, maar er is geen goede regenvrije of hittevrije plek om te wachten. Laten we een overkapping maken of bomen neerzetten. Met dat beleid kunnen we actiever zijn.’

Wadi

Als het om klimaatadaptatie gaat, hoort Floris ook nog wel eens: ‘Wat kost het?’ ‘Maar als het midden in de zomer heet en droog is en er komen scheuren in de weg – en er zit geen water in de bodem – krijg je verzakkingen. En een fietsroute die vol loopt met water, is niet te gebruiken als het er op blijft staan. Maar als je ervoor zorgt dat je ergens in de buurt een wadi aanlegt waar het water naar toe stroomt, kan het de grond in en kan er weer gefietst worden. Als het project er beter van wordt en de zaken langer meegaan, bespaart het ook geld natuurlijk. Als je iets doet, moet het wel goed zijn – ook in de toekomst.’