dinsdag 26 september 2023

Het kantoor van Vervoerregio staat op een historische plek. Anton: ‘Vroeger lag hier de trambaan van de Waterlandse tram.’

Jasmijn van Engelen

De Vervoerregio is sinds 1 januari 2023 verhuisd naar het pand “The Pulse” in Amsterdam Noord. Een bijzonder pand wat zo duurzaam mogelijk is ingericht. Maar dat is niet het enige speciale aan het pand. Het ligt namelijk op een bijzondere plek. Anton*, werkzaam bij de Vervoerregio, ontdekte door zijn hobby dat vroeger er de Waterlandse tram lag. ‘We liggen precies op de plek waar voorheen het tramspoor liep.’

Op de plaats van de oude spoorlijn

De verhuizing van de Vervoerregio Amsterdam naar “The Pulse” zat er al een tijdje aan te komen. Gabriela, projectleider bij de Vervoerregio: ‘Dit pand past bij de nieuwe Vervoerregio. Sinds 2016 heten we officieel de Vervoerregio. Toen zaten we op de Jodenbreestraat 25, midden in het centrum van Amsterdam. Door de jaren heen zijn we uit onze voegen gegroeid en het vorige pand was niet goed toegerust op de nieuwe manier van werken (mede ingegeven door Corona). Hier is er genoeg ruimte om hybride te werken aan een prettige en bereikbare regio. Ook past het pand bij de waarden van de Vervoerregio. Duurzaamheid is voor ons erg belangrijk. Daar werken we aan binnen onze afspraken met vervoerders, maken we beleid op en daar hebben we het nieuwe pand ook op uitgekozen. Zo is onze hele inrichting bijna geheel refurbished of circulair (van tapijt tot meubilair), zijn we aardgasvrij en zijn de tafeltennistafel en tafelvoetbal gemaakt van oude vloerdelen uit een treinstel.’ Het is dan ook extra leuk dat deze nieuwe informatie aan de locatie van de Vervoerregio toegevoegd kan worden. Anton: ‘Ons werk draait om verkeer en vervoer. En om er dan achter te komen dat ons pand op een oude tramlijn ligt geeft de plek van ons kantoor net dat beetje extra.’

Reizen door de tijd

Anton deed zijn vondst via de website van Topotijdreis, een website waar tweehonderd jaar aan topografische kaarten online te vinden zijn. Bezoekers kunnen een gebied bekijken en met een schuifbalk tussen 1815 en 2022 reizen. Anton: ‘Zo verandert het gebied voor je ogen. Je ziet hoe Amsterdam Noord van veenland ontwikkelt tot stadsdeel.’ Ook kun je kaarten naast elkaar leggen om precies te zien waar het kantoor ligt en waar de tramlijn liep. ‘Daardoor kun je goed zien hoe we op exact de juiste plek liggen.’

Poster van de route van de Waterlandse tram. Bron: Stadsarchief Amsterdam.

Een Waterlandse tram

De tramlijn die vroeger liep waar het kantoor staat was onderdeel van de zogeheten ‘Waterlandse tram,’ Vertelt Anton. Hij weet een hoop van trams af. ‘Deze trams reden tussen 1888 en 1956 in de regio Waterland. Tot 1932 waren het stoomtrams, erna elektrische trams. De eigenaar van de tram was (sinds 1932) de Noord Zuid Hollandsche Tramweg Maatschappij (NZH), het bedrijf dat uiteindelijk Connexxion is geworden. Er liepen twee lijnen vanaf Amsterdam, één naar Purmerend en tot in 1931 door de Beemster verder naar Alkmaar en één via Monnickendam naar Edam/Volendam. De lijn naar Purmerend is in 1949 vanwege herverdeling van vervoergebieden omgezet in een buslijn van de NACO. De lijn naar Edam/Volendam is in 1956 omgezet naar een buslijn. Dat komt omdat op de plek van de remise van de tramlijn aan de Valkenweg in Amsterdam een bouwplek kwam om de IJtunnel te bouwen. De NZH had die tramlijn anders nog wel enkele jaren langer in stand gehouden.’

De Waterlandse tram, gefotografeerd op de plek waar ongeveer het Buikslotermeerplein ligt. Fotograaf L.J.P Albers

Fotograaf: J.H.J. Aken van der Laan

Boemeltje of noodzaak

Anton: ‘Voor de Waterlanders waren de tramlijnen een noodzaak. De wegen in Waterland waren slecht, dus het was voor de bereikbaarheid van de dorpen en steden een belangrijke manier van verplaatsen. Maar door de vele ontwikkelingen op het gebied van verkeer en vervoer werd de tramlijn na de oorlog al snel ingehaald door de auto en de bus. De tram werd ook ontdekt door toeristen die naar Waterland en Marken reisden. De tram werd dus gezien als een rustige manier van reizen door het gebied waarbij het landschap aan je voorbijtrok.’ Wie meer wil zien over het waardige afscheid van de Waterlandtram kan het Polygoonjournaal van 1956 bekijken.

Wie nu langs het pand loopt ziet niks meer wat op het bestaan van de Waterlandse tram wijst. Toch zijn er in het landschap waar de tram reed nog aandenkens te vinden. Anton: ‘Als je langs de weilanden tussen Broek in Waterland en Monnickendam fietst kun je trambruggetjes zien liggen. Dat zijn kleine bruggetjes over de weilandslootjes, gemaakt van tramrails. Inmiddels liggen ze veel hoger dan vroeger, omdat de spoordijk is weggezakt.’

Fietsen en geschiedenis

Anton ontdekte de website van Topotijdreis een paar jaar geleden. Anton: ‘Voor die website kan niet genoeg reclame gemaakt worden zeg ik altijd maar. Het is echt een mooie website. Zeker voor amateurhistorici zoals ik.’ Want Anton is niet alleen tijdens zijn werk gepassioneerd over verkeer en vervoer. ‘Ik heb als amateurhistoricus interesse in de stad, het landschap en het openbaar vervoer. En ik ben ook fanatiek wielrenner. Tijdens het wielrennen ben je automatisch bewust van de omgeving. Dat moet wel, want je moet overeind blijven, verkeer in de gaten houden en de route vinden. Daardoor valt het landschap ook op en dat wakkert weer mijn interesse in de geschiedenis.’