Nieuw: ‘Groot Amsterdam, Metropool in ontwikkeling’ van Theo Baart

Invloed stad

Zijn hele leven is hij ‘heen en weer gegaan’ tussen Amsterdam, de stad waar hij werd geboren, en Hoofddorp, het dorp waar hij nu woont. ‘De verhouding tussen stad en omgeving is heel interessant. Hoe groot is Amsterdam eigenlijk? Hoe ver reikt de stad – tot waar strekt de invloed? En wat is andersom de invloed van de omgeving op Amsterdam? Die verhouding wilde in beeld vastleggen.’

Bekende routes voor forenzen

De vorm die hij daarvoor koos, was het afleggen van acht routes. Vanuit de randen richting de kernstad. Voor forenzen zijn dit heel bekende routes! Ja, ik wilde wel dat het voor het publiek heel herkenbaar zou zijn. Maar zelf keek ik ernaar alsof het een omgeving was die vreemd en nieuw voor mij was, alsof ik er voor het eerst was. Want ik wilde heel precies vastleggen: waar bestaat de stad en omgeving allemaal uit? Wat je ziet, is dat we wonderschone, hele gevarieerde landschappen hebben in een straal van 25 kilometer om de stad heen. Die zijn van een waanzinnige waarde. Uiteindelijk woon je in de stad in een enorm stadspark. De afgelopen maanden tijdens de coronacrisis zag je ook hoe belangrijk de polders en duinlandschappen, de boerderijwegen en de akkers zijn voor mensen om in te recreëren. Die groene metropool is van grote waarde.’

Expeditie van 3 jaar

De expeditie door Groot-Amsterdam duurde drie jaar. Van Buitenkaag naar de Zuidas. Vanaf Lelystad, de Oostvaardersplassen en Almere naar Sciencepark in Amsterdam. Of van de Beemster, via Purmerend en Waterland naar Amsterdam-Noord. Steeds kijkend vanuit de randen van de regio naar de grote stad. Het resultaat van deze expeditie is het 384 pagina’s tellende ‘Groot Amsterdam, Metropool in ontwikkeling’. Hij noemt het een ´schouw van een metropool in ontwikkeling´, maar ook een ´journaal van een metropoolreiziger´ en een ´nulmeting aan de vooravond van grote ruimtelijke veranderingen´.

Kaarten van de toekomst

Met kaarten onder redactie van planoloog Ton Bossink en stedenbouwkundige Jurjen Tjarks wordt een fundament onder de metropolitane verkenning gelegd.  Zo wordt ook de eventuele toekomst in beeld gebracht ‘want die is nu eenmaal niet te fotograferen’.

Grote thema’s vastleggen

Telkens had hij de vraag in zijn achterhoofd: Hoe komt het buitengebied aan de groeiende stad vast te zitten? Hoe gaat Groot-Amsterdam er uiteindelijk uitzien? Wordt daar wel over nagedacht? ‘Waar ik kwam, wilde ik de grote thema’s vastleggen die met die plekken verbonden zijn: de woningbouwopgave, de energietransitie, de veranderende mobiliteit en het klimaatvraagstuk. Ik wilde de vraag in kaart brengen: wat doen we met dit gebied? Hoe ziet het er over vijftien jaar uit? Ik wilde de koppeling maken voor beleidsorganisaties. Als mijn boek iets duidelijk maakt, is het dat het laat zien dat de opgaves waar we voor staan, ongelofelijk moeilijk zijn.’

Pleidooi voor samenwerking

Zijn boek kun je zien als een pleidooi om op bestuurlijk niveau samen te werken, zegt Baart. ‘Dat kan niet anders. Zelf vind ik het wel belangrijk dat dat in een democratische sfeer gebeurt: dat je burgers daarbij betrekt en verantwoording aflegt. Bij de Vervoerregio is dat – met de regioraad – wel goed geregeld, maar bij een club als de MRA eigenlijk niet. Ik vraag me vaak af waarom de burger en de reiziger niet worden betrokken bij de grote ontwikkelingen – en dan heb ik het niet over een website waarop je kunt lezen wat de plannen worden. Uiteindelijk is het als burger ook heel raar dat de Vervoerregio Amsterdam maar vijftien gemeenten van de 32 gemeenten van de Metropool Regio Amsterdam beslaat: Haarlem zit daar bijvoorbeeld ook niet bij. Terwijl Amsterdam heel belangrijk is voor de stad Amsterdam en de Vervoerregio: ik vind dat niet optimaal georganiseerd. Ik begrijp wel hoe dat zo gegroeid is, maar logisch is het niet.’

Onduidelijke loketten

‘Voor veel mensen is ook helemaal niet duidelijk bij welk loket ze moeten zijn als er bijvoorbeeld een bushalte moet komen. Als je in de raadsstukken leest dat een gemeenteraadslid tekst en uitleg wilt over het feit dat er op een bepaalde plek geen bushalte komt, dan weet je al: die heeft zitten slapen. Voor een bushokje moet je bij de Vervoerregio zijn, voor de prullenmand die er naast komt te staan bij de gemeente. Als het om het doortrekken van de Noord/Zuidlijn richting Hoofddorp gaat, is dat een regionale afweging – en zelfs ook wel een landelijke, omdat het ook om de bereikbaarheid van Schiphol gaat.’

Stedelijke impuls Hoofddorp

Als het daarvan komt, dan zal dat ook veel consequenties hebben voor zijn eigen woonplaats. ‘Station Hoofddorp zal het eindpunt van de Noord/Zuidlijn worden. Daarmee zal Hoofddorp ongetwijfeld een enorme stedelijke impuls krijgen – en nog veel meer verdichten. Dat is heel interessant, dan ga je een ontwikkeling zien die je bijvoorbeeld ook rond Sloterdijk ziet.’

Landschap veilig stellen

Zelf is hij voorstander van binnen de randen die er nu al liggen – en het landschap intact te laten. ‘Het is een complexe afweging. Ik ben blij dat ik hem niet hoef te maken en dat ik fotograaf ben. Maar de vraag is natuurlijk hoe je gaat bouwen. Ik hoop dat de oplossingen gezocht worden in anders bouwen in de regionale gebieden. Er wordt teveel gebouwd voor traditionele gezinnen, maar steeds meer mensen wonen alleen of zonder kinderen: die hoeven echt geen twee-onder-een kapwoningen of rijtjeshuizen. Gevarieerder bouwen gebeurt nu al in de stad; maar dat zou je aan de randen ook kunnen doen: gevarieerder en in hogere dichtheden. De randen stedelijker maken, dan kun je de waardevolle landschapselementen behouden. Want als je stukken daarvan gaat bebouwen, ga je misschien wel de geschiedenis in als degene die iets aan het woningtekort heeft gedaan – maar dat landschap ben je dan voor altijd kwijt!’

Pakhuis de Zwijger

Het boek ‘Groot Amsterdam, Metropool in ontwikkeling’ omvat 384 pagina’s en is uitgegeven door nai010 uitgevers. Het kost 49 euro 50. De publicatie is met steun van verschillende partijen tot stand gekomen, waaronder de Vervoerregio Amsterdam. Zie voor meer informatie:  www.nai010.com/grootamsterdam

Op 7 oktober is Theo Baart te gast in Pakhuis de Zwijger om te vertellen over zijn drie jaar durende expeditie door Groot-Amsterdam en over wat een metropoolregio precies is. Houd de agenda van Pakhuis de Zwijger in de gaten voor meer informatie en aanmelden!