donderdag 8 september 2022

Klimaatticket Nederland: de visie van Nico van Paridon

Jasmijn van Engelen

Nico van Paridon, strateeg bij de Vervoerregio Amsterdam, maakte een hoop los met zijn column ‘Groen reizen vraagt om fiscale vereenvoudiging’. Een kort en krachtig stuk, maar ook een stuk met ingewikkelde woorden zoals “nihilwaardering” en “bijtelling”. Een goede reden dus om hem uitgebreid te laten uitleggen wat zijn voorstel precies inhoudt en hoe hij op het idee is gekomen. ‘In het kort komt mijn voorstel er op neer dat als een werkgever een OV-abonnement voor je regelt en je gebruikt dit 1 à 2 dagen per week om naar je werk te reizen, dat je er de overige drie dagen per week ook mee mag reizen, zonder dat je er belasting over moet betalen.

Aanleiding

Waar begint een idee? Dat is vaak een lastige vraag om te beantwoorden. Niet voor Nico. Er waren drie gebeurtenissen die hem aan het denken zette.

Thea de Vries – de vorige directeur van de Vervoerregio- las een artikel over het klimaatticket in Oostenrijk, waarmee Oostenrijkers voor weinig geld het hele jaar met het OV kunnen reizen. Ze vroeg: “waarom hebben wij dat niet?” Nico vroeg zich dat ook af.
Door de Covidcrisis ging iedereen thuiswerken. Daardoor werden trajectkaarten voor woon-werk verkeer bij veel bedrijven en overheidsinstellingen afgeschaft. Wie naar kantoor ging moest zelf bijhouden hoeveel kosten ze daarvoor maakten en dat geld later declareren. Een klusje wat iedere keer weer gedoe geeft. Nico dacht: ‘wat een rompslomp. Dat kan anders.
Lode Goossens, collega bij de Vervoerregio, vertelde hem dat de accijns op benzine omlaag ging in verband met de oorlog in Oekraïne. Nico dacht: dat is vreemd, dat maakt brandstof “goedkoper”(minder duur), terwijl we daar voor het klimaat minder van moeten gebruiken en stimuleert autogebruik in plaats van gebruik van openbaar vervoer. Hij concludeerde: ‘Blijkbaar zijn er financiële prikkels verwerkt in het vervoer in Nederland. Kunnen we die niet veranderen?’

De drie ingrediënten kwamen samen in zijn hoofd. Het pruttelde wat, werd gemixt, een snufje zout erbij en hij kwam tot de conclusie: hoe het nu gaat is het een hoop geregel en dat komt het OV niet ten goede. Nico: ‘hoe meer gekozen wordt voor de auto in plaats van het OV, hoe minder duurzaam en klimaat vriendelijk we bezig zijn. Hoe het systeem nu is, is het niet gebruiksvriendelijk. En als mensen ergens van houden is het gemak.’

Leaseauto – makkelijk en goedkoop

Nico wilde kijken naar vervoer wat wel heel gebruiksvriendelijk is, om te kijken of hij dat na kon doen. Hij nam de leaseauto van zijn buurman. Niet letterlijk, maar het bracht hem wel inspiratie. Nico: ‘Mijn fictieve buurman gaat 1 of 2 keer per week naar kantoor. En op zondag brengt hij zijn zoon naar Eindhoven met diezelfde auto. Een klein percentage, zo’n 22%, van de leaseauto (de ‘bijtelling’) wordt gezien als extra loon. Daar betaalt hij belasting over. Dus volgens de belastingdienst verdient mijn buurman €5.500,- meer loon per jaar, maar rijdt hij een leaseauto van €25.000,-. En in ruil voor dat extra loon regelt zijn werk het onderhoud van de auto, hoeft hij zelf geen auto te kopen, geen wegenbelasting te betalen en wordt de benzine ook nog voor hem betaalt. Dus een beetje extra belasting betalen over zijn loon is veel minder duur dan als hij een auto zou kopen en onderhouden.’ De leaseauto van zijn buurman is dus makkelijker en goedkoper dan een gewone auto. Niet dat Nico hoopt dat heel werkend Nederland overstapt op de leaseauto. Juist niet. ‘Ik zie de voordelen van het OV voor de maatschappij’. Dus de grote vraag is: hoe wordt het OV net zo makkelijk als een leaseauto?

Hiervoor moest hij zijn kennis over het belastingstelsel opkrikken. ‘Ik ben gaan praten met experts, heb zelf heel wat documenten en regelingen doorgespit. Allemaal om te snappen: hoe zit zo’n leasecontract in elkaar? Dat was heel leuk. Ik ben iemand die graag nieuwe dingen leert en eindeloos nieuwsgierig is. Dus ik vond dat helemaal geen rotklus, maar juist interessant.’

Loon in natura

Zijn zoektocht was succesvol. ‘Het is eigenlijk heel makkelijk om reizen met het OV te regelen alsof het een leaseauto is. We kunnen overal met de OV-chipkaart reizen. Dus alle abonnementen die op een OV-chipkaart kunnen, of dat nou van de NS of van GVB is, moet dan worden gezien als extra loon, net als bij een leaseauto. En omdat het een duurzame manier van vervoer is, zou de ‘bijtelling’ -het gedeelte van het abonnement wat wordt gezien als extra loon- laag moeten zijn. Nico: ‘4% lijkt me een mooi. Dat was ook de bijtelling bij elektrische auto’s. Met het OV reizen geeft veel minder uitstoot dan met een benzine of dieselauto reizen. En dan kan ik bijvoorbeeld met mijn NS-abonnement in het weekend naar Amersfoort als ik daar een feestje heb. Zonder dat ik al mijn reizen moet declareren. Dat scheelt een hoop gedoe. Goede oplossing toch?’

Werkkostenregeling

Nog beter dan de 4% bijtelling is een andere mogelijkheid in het belastingsysteem, namelijk een extra categorie aanmaken in de werkkostenregeling. De wat? Nico: ‘Een leaseauto is niet de enige vorm van loon in natura. Een andere vorm is bijvoorbeeld een gratis lunch van de zaak. Al deze vormen van loon in natura vallen onder de “werkkostenregeling”. Die werkkostenregeling moet heel netjes bijgehouden worden, zodat precies bekend is hoeveel een bedrijf of overheidsinstelling uitgeeft aan loon in natura. Onder die werkkostenregeling vallen allerlei categorieën en soms heeft een categorie een “gerichte vrijstelling” of “nihilwaardering”. Dat zijn moeilijke woorden voor “je hoeft er geen belasting over te betalen”. Dat is bijvoorbeeld het geval als je werkgever jou een bureau stoel of laptop geeft om thuis te werken. Als er een extra categorie zou komen in de werkkostenregeling genaamd ‘reizen met een OV-abonnement’ en die categorie krijgt dan een “nihilwaardering”, dan ben je ook van het probleem af. De werkgever kan dan netjes een abonnement voor je kopen. , Zo’n abonnement kun je dan ook voor je privéreizen gebruiken , zoals de lease rijder ook privé kan reizen, zonder dat je extra belasting moet betalen. Kat in het bakkie.’

Toekomst

Zijn ideeën klinken goed. Maar is het allemaal zo makkelijk als het lijkt? Als je het aan Nico’s omgeving vraagt wel. ‘Iedereen zegt: jeetje waarom is dit er nog niet? Want het is zo simpel.’ Zelfs het fiscale adviesbureau wat hem hielp een overzicht van het idee te maken was van het idee gecharmeerd. Zij lieten zien dat het met simpele aanpassingen in het belastingsysteem geregeld kan worden. Nico: ‘Het geeft een extra kick als mensen die veel van de inhoud weten het ook een goed idee vinden. Dan weet je, het is niet alleen een mooi klinkend voorstel. Het is gewoon echt goed.’

De boer op

Maar mooi klinkend of niet, inhoudelijk kloppend of niet, Nico moet ermee de boer op. Naar Den Haag natuurlijk. ‘Nu we een idee hebben begint de wedstrijd pas. We moeten nu focussen op scoren.’ Dat wordt nog een uitdaging. De belastingdienst liet laatst weten dat ze pas in 2026 tijd hebben voor belasting aanpassingen. Maar hij hoopt op een iets kortere eerste helft van de wedstrijd. ‘Mijn voorstel voor aanpassingen in het belastingsysteem maken immers alles simpeler. Terwijl de meeste ideeën de belastingdienst meer werk geeft omdat ze het systeem moeilijker maken. Mijn idee geeft hun juist minder werk. En het is duurzamer en gebruiksvriendelijk voor alle partijen. Dat lijkt me een win-win.’

Ambitie

Het is nog geen klimaat ticket, dat geeft hij toe. Maar het is een begin. Nico: ‘Dit voorstel is voor iedereen die werkt. Maar dat is natuurlijk niet iedereen die woont in de vervoerregio of er naartoe komt om zich te vermaken. In een leaseauto past een heel gezin, maar met een OV-abonnement kan maar één persoon reizen. Het is belangrijk om de situatie ook beter te maken voor mensen zonder baan, mensen met een flexcontract en gezinnen. Het moet voor de mensen aan de onderkant van de samenleving een verbetering zijn, pas dan heb je echt grote verbeteringen in de maatschappij. Maar goed, dat wordt stap twee, nu ik stap één genomen heb. Ik zie er naar uit om dat ook uit te gaan puzzelen.’ Zijn verdere ambitie is dan ook om zichzelf nog verder in het onderwerp te storten. ‘We zijn als Vervoerregio heel druk met infrastructuur en concessies, maar er valt nog een hele hoop te winnen als we ons bezig gaan houden met de financiële regels die er gelden. En met de sociale kanten van mobiliteit. We willen als Vervoerregio op dit gebied een voorlopers positie krijgen. Dus het is een onderwerp waar ik me voorlopig nog heerlijk in kan verdiepen. En dat komt mooi uit, want ik houdt van complexe onderwerpen versimpelen.’