dinsdag 25 mei 2021

Fietsroute van Dam tot Dam

Hilde Postma

Langzaam maar zeker komt een fietsroute tot stand van ´Dam tot Dam´: van Zaandam naar Amsterdam. Het project is niet alleen een samenwerking van de gemeenten Zaanstad en Amsterdam en andere partners. Ook de Vervoerregio Amsterdam is nauw betrokken en draagt een groot deel van de financiering.

Geschiedenis

Bijna 10 jaar geleden, in 2012, besloten Zaanstad en Amsterdam (stadsdeel Noord) om te komen tot een recreatieve fietsroute van de Dam in Zaandam naar de Dam in Amsterdam. De route zou zoveel mogelijk langs het water moeten lopen. Langs de Zaan, het Noordzeekanaal en het IJ. Op dat moment was wel duidelijk dat het een project van zeer lange adem zou zijn. Delen van de oevers van deze wateren waren toen, en zijn nog altijd, privéterrein, ontoegankelijk voor publiek. Maar langzaam maar zeker komt daar verandering in, zowel aan Zaanse als aan Amsterdamse kant.

Gezicht naar het water

Het was niet zomaar een ideetje, een wilde maar vluchtige droom. Er zat een gedachte achter. Zowel Amsterdam als Zaandam staan voor een belangrijk deel met hun ‘rug naar het water’. De waterkant is traditioneel gereserveerd voor bedrijven en industrie, vaak verbonden met de scheepvaart. De bewoners worden daardoor fysiek op afstand van het water gehouden. Terwijl beide steden hun ontstaan en hun welvaart te danken hebben aan datzelfde water. Ondanks de bedrijvigheid aan de oevers blijft het water een onnavolgbare aantrekkingskracht op de bewoners van Zaanstad en Amsterdam houden. Waar dat maar mogelijk is wordt het zicht op het water hersteld, omdat we willen genieten van de schoonheid en de dynamiek van het IJ, van de Zaan en van dat machtige Noordzeekanaal dat met recht de levensader van de regio genoemd mag worden.

Een symbolische schakel in de route

Een belangrijke barrière in de Dam tot Dam Route is de Noorder IJplas. Tot dusver is deze plas alleen langs de noordkant begaanbaar voor fietsers. Zonder zicht op de oever van het Noordzeekanaal. In de Structuurvisie 2040 van de gemeente Amsterdam (2011) is al vastgelegd dat de Noorder IJplas een groengebied moet worden, waar bewoners van beide steden kunnen genieten van groen, van water, van natuur en rust. Een stadspark dus.

Toegankelijk

Daar moet veel voor gebeuren. Maar de belangrijkste voorwaarde is natuurlijk dat het gebied toegankelijk wordt. Dat er fiets- en wandelpaden komen. En dat het bereikbaar is, zowel vanuit Amsterdam als vanuit Zaanstad. En wat is er mooier dan de ontsluiting van dit onbekende stukje natuur deel te laten uitmaken van de Dam tot Dam Route?

Een groene buffer

Veel gebieden langs het water zijn of worden omgetoverd van bedrijventerrein tot woonwerkgebieden. In Amsterdam speelt de ontwikkeling van delen van het westelijk en noordelijk havengebied tot Haven-Stad. In Zaanstad geldt hetzelfde voor de Achtersluispolder. Dat betekent dat er de komende decennia tientallen duizenden nieuwe woningen en bewoners zullen komen. In beide plannen heeft de Noorder IJplas een belangrijke functie als groengebied. De steden groeien onherroepelijk naar elkaar toe. De Noorder IJplas is een groene buffer voor de uitdijende verstedelijking, een plek om de stad te ontvluchten zonder de stad te verlaten.

De route

De plannen voor dit deel van de Dam tot Dam Route lopen van de Toetsenbordweg op het Cornelis Douwesterrein naar de Achtersluispolder. Het loopt over de kraag van de Coentunnel, langs de zuidelijke punt van de Noorder IJplas, via een brug over Zijkanaal H, naar de Sluispolderweg. Er is op dit traject geen bestaande infrastructuur waarop we zouden kunnen aansluiten. De weg over de Coentunnel naar de Noorder IJplas is van Rijkswaterstaat, de brug over Zijkanaal H moet nog worden aangelegd, en het stuk ertussen is een moeilijk begaanbaar voetpad. De bestemming van het Noorder IJplas is een paar jaar geleden aangepast van industrie naar natuur. In 2020 zijn verschillende varianten voor de ligging van de fiets- en wandelbrug met alle betrokkenen in het gebied besproken. De variant die daaruit naar voren kwam, wordt door alle partijen gesteund. Iedereen, zowel de woonbootbewoners in Zijkanaal H, als de ondernemers in de Achtersluispolder, zijn zich bewust van het feit dat het gebied de komende jaren zal veranderen. Het was een plek in de luwte, het zal straks een levendig recreatief gebied zijn.

Van struingebied tot stadspark

De Noorder IJplas is in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw ontstaan. Voor de aanleg van de ring A10 is er op grote schaal zand gewonnen. Het is dus een stuk afgegraven polder, waar sindsdien de natuur in alle rust zijn gang heeft kunnen gaan. Door het storten en verslepen van grond komen op het terrein grote hoogteverschillen voor, wat het een ruig karakter geeft. De Noorder IJplas heeft een oppervlakte van 65 hectare water en 56 hectare land. Dat is in totaal ruim 2 keer zo groot als het Vondelpark. Of 6 keer zo groot als het Veldpark in Zaandam. Dit project gaat niet over de totale inrichting van het gebied rond de Noorder IJplas, waar de komende jaren nog veel meer gaat gebeuren. Maar de zuidoever, waarover de fietsroute loopt, krijgt een geasfalteerd fietspad waarlangs op een paar markante punten plekken worden ingericht om even af te stappen en van het uitzicht te genieten Het zijn verblijfsplekken die een prachtig uitzicht over het Noordzeekanaal bieden, met in het oosten de contouren van Amsterdam, en in het westen die van Zaandam. Wind, water en weidsheid. Er komen houten zitplekken waaromheen wat fruit- en notenbomen worden geplant. En mogelijk ruimte voor kleinschalige horeca. We doen dit met een scherp oog voor de omgeving. We breken niet in op de bestaande struinnatuur in het gebied, maar passen de verblijfsplekken zorgvuldig in.

Zaanse zijde

Over Zijkanaal H komt een fiets- en voetgangersbrug. En daarmee steken we de gemeentegrenzen over. De brug landt aan Zaanse zijde op de kade van de Chopper Club en fietsers worden langs het water naar de Sluispolderweg geleid. Aan de kant van de Noorder IJplas landt de brug iets ten zuiden van de middendam aan. De locatie en de uitvoering van de brug zijn in nauw overleg met de bedrijven aan het kanaal en de woonbootbewoners in het kanaal gekozen. Deze plek zal worden gemarkeerd met een grote boom die als groen baken de entree van het natuurgebied zal markeren. Er komen ook mogelijkheden om je fiets te parkeren en om even te zitten.

Samenwerking

Het project is niet alleen een samenwerking van de gemeenten Zaanstad, Amsterdam en de Vervoerregio Amsterdam. Ook het Rijk, de provincie Noord-Holland en de regio (via de Regio Deal ZaanIJ) dragen bij. De Regio Deal ZaanIJ is een samenwerking tussen de gemeenten Amsterdam, Zaanstad, Oostzaan en de provincie Noord-Holland met het Rijk. Gezamenlijk investeren deze partijen in een natuurinclusieve aanleg van de route en in recreatieve verblijfsplekken aan het water. Tot slot is Rijkswaterstaat een belangrijke partij om de entree tot het toekomstig stadspark aan de Amsterdamse kant te realiseren: de route over de Coentunnel.