Uitingen van wayfinding op station Sloterdijk, statische en dynamische informatieborden
woensdag 26 oktober 2022

Goede wayfinding vergroot toegankelijkheid in OV

Quin Biervliet | Vervoerregio Amsterdam

De weg vinden in een onbekende ruimte kan voor OV-reizigers een stressvolle ervaring zijn. Genoeg motiverende redenen om dat te willen voorkomen. Om een wayfinding strategie te ontwikkelen die OV-reizigers helpt de weg te vinden, is het noodzakelijk om te begrijpen hoe personen zich oriënteren in publieke ruimtes. Hoogtijd voor een werkbezoek aan het GVB om meer te weten te komen over dit project. Gevoelsmatig je weg vinden in het ov, zonder gedoe. Daar wordt naartoe gewerkt. André de Moor is ambtelijk opdrachtgever bij de Vervoerregio Amsterdam. Hij neemt je mee in de wondere wereld van wayfinding.

De eerste stappen met wayfinding zijn gezet tijdens de grote projecten, zoals de aanleg van de Noord/Zuid-lijnen en de renovatie van de Oostlijn. In het project wayfinding fase 1 zijn de grote verbeteringen uitgerold over het hele netwerk, waaronder de Ringlijn. De aanwezigheid van dezelfde huisstijl en zorgen voor samenhangende en volledige reisinformatie stond daarbij centraal.

Wayfinding fase 2 is een van de eerste projecten die de Vervoerregio heeft overgenomen van de Gemeente Amsterdam. Vooral om het ov slimmer in te richten. Met wayfinding fase 2 worden laatste puntjes op de i gezet. Fase 1 heeft namelijk lessons learned opgeleverd. “We zijn erachter gekomen dat de look and feel (uitstraling, red.) hetzelfde moet zijn”, licht André toe. Het gaat om herkenning, wanneer de uitstraling hetzelfde is, kunnen reizigers zich snel en makkelijk verplaatsen.

Allereerst wat is wayfinding eigenlijk? En wat zijn vormen hiervan?

“Wayfinding is een verzamelterm voor visuele, auditieve en andere uitingen van reisinformatie, bedoeld om reizigers te ondersteunen bij het vinden van de verschillende OV-verschijningsvormen of overige functies op een station. Vormen hiervan zijn borden waarop reisinformatie wordt getoond. Andere voorbeelden zijn de audioknoppen voor het opvragen van informatie, omroepberichten, posters bij omleidingen, of voorzieningen gericht op mensen met een beperking, bijvoorbeeld braille, rolstoeltoegankelijkheid of geleidelijnen”, vertelt André.

Hij stuurt vanuit zijn rol enerzijds op de kaders van het project. Met andere woorden: tijd, geld, reikwijdte, kwaliteit en risico’s. Anderzijds draagt hij zorg voor een goede afstemming met interne en externe partijen voor een goed resultaat. De projectorganisatie, waarmee hij regelmatig overlegt, voert het daadwerkelijke werk uit.

Hans Smit, expert op het gebied van wayfinding: “Statische borden geven reisinformatie en dynamische borden geven de vertrektijden weer. Dat is allemaal gericht op informatie bieden op de momenten waarop reizigers keuzes moeten maken” Het statische deel van het project wordt naar verwachting eind november afgerond dan volgen de laatste borden en stickers. “Daarna richten we ons op het ophangen van dynamische borden”, vertelt Hans.

Als het aan de trekkers van dit project ligt, gebeurt wayfinding het liefst intuïtief. Gevoelsmatig jouw weg vinden met het OV, zonder gedoe. Voldoende informatie bieden om de juiste keuzes te maken  op het station om je van A naar B te verplaatsen. Te veel informatie en signalen kunnen namelijk leiden tot overprikkeling bij OV-reizigers. Doordat er straks meer dynamische borden op stations worden opgehangen, kun je ook beter inschatten of je nog even een broodje kunt halen of dat je juist moet haasten naar de eerstvolgende metro.

'Door goede wayfinding wordt het openbaar vervoer toegankelijker voor iedereen'

Waarom is Wayfinding belangrijk?

Enerzijds voor de inclusiviteit in het openbaar vervoer. Door goede wayfinding wordt het openbaar vervoer toegankelijker voor iedereen. Zeker voor mensen die afhankelijk zijn van ondersteunende informatie of mensen die af en toe van het ov gebruikmaken. Denk aan: toeristen en dagjesmensen. Daarnaast bevordert het ook de overgang en gemak binnen het OV doordat mensen makkelijker hun weg vinden, legt André uit. De volgende stap is inderdaad om wayfinding inclusiever te maken, vult Hans aan. “Er zijn nu al zo’n 4000 statische uitingen van wayfinding geplaatst.”

Duurzaamheid

In het teken van duurzaamheid worden er speciale magneten gebruikt om de informatieborden af te sluiten. Wanneer de dienstregeling wordt gewijzigd moet de reisinformatie op de statische borden worden vervangen. Dat kost veel tijd en extra werk. Door met zuignappen te werken in plaats van montagesleutels,  wordt het uitvoerende werk eenvoudiger. Ook is het beter bestand tegen vandalisme.

Wayfinding expert Hans wijst het 3-D informatiebord aan

Wayfinding expert Hans wijst het 3-D informatiebord aan. De KnOP staat voor Knooppunt Oriëntatie Punten. Het is een combinatie van een driedimensionale kaart met een omgevingskaart.

Wayfinding-aanduiding van de metrolijnen 50 en 51

Wayfinding-aanduiding van de metrolijnen 50 en 51

In hoeverre is de samenwerking veranderd sinds de Vervoerregio zijn rol nu vanuit opdrachtgeverschap vervult?

André: “In het verleden waren we subsidieverlener en stonden we wat verder op afstand. Nu we als opdrachtgever optreden zijn we nauwer betrokken, wordt er meer aan ons teruggekoppeld en nemen we beslissingen over het uitvoerende werk en gehele project. Hiermee is de samenwerking  intensiever geworden en zitten we zelf aan het stuur.” Zo klinken de geluiden ook tijdens het werkbezoek. Woorden als ‘een prettige samenwerking’ en ‘korte lijntjes’ benadrukken dit gevoel. De sfeer is informeel maar de kundigheid voort de boventoon. GVB stuurt het project aan met ongeveer 10 personen. Denk aan: een projectmanager, manager projectbeheersing, technisch management, contractmanagement, projectteam en inkoop. Verder zijn er verschillende uitvoerende partijen die zich onder andere bezighouden met het ophangen van statische borden en stickers.

De Vervoerregio heeft samen met haar OV-samenwerkingspartners, gemeente Amsterdam en GVB, besloten het ov anders in te richten. De taken en verantwoordelijkheden worden onderling beter verdeeld. De samenwerking wordt nauwer. Met als doel een goed werkend OV voor alle reizigers. Vanuit het team Expertisecentrum Projecten van de Vervoerregio wordt dit proces vanuit de rol als opdrachtgever vorm gegeven.

Hoe kun je OV-reizigers het best helpen met het vinden van de weg?

André: “Ik denk enerzijds via goede data via de online apps zoals 9292 of Google maps en vervolgens door het duidelijk vindbaar maken van de vertreklocaties en overstaprelaties in een station.”

Hans: “We zijn sinds 2013 begonnen met het voorbereiden van wayfinding. Er is een 3-D informatiebord ontworpen, om niet alleen reisinformatie te bieden op en over het station, maar ook bezienswaardigheden daarbuiten.” Hiervan werd de proef op de som genomen. Het bord trekt de aandacht van reizigers, maar dat belette sommigen niet om de samengestelde groep mensen gehesen in oranje hesjes tijdens het werkbezoek naar de weg te vragen.

Wat zijn de resultaten tot nu?

André: “We zijn al enkele jaren bezig met het verbeteren van de wayfinding in het OV-systeem. Er is al veel werk verzet. Zo is in voorgaande fases de volledige bewegwijzering op de stations vernieuwd en is op de meeste perrons (alle metroperrons en drukkere tramhaltes) dynamische reisinformatie beschikbaar. Met het huidige project zijn het afgelopen jaar nog ontbrekende verwijzingen opgehangen en voorzien van verlichting en is ook per stationshal  extra reisinformatie en verwijzing toegevoegd.  De komende periode wordt binnen het project op de drukkere metrostations ook op per hal  dynamische reisinformatie getoond op panelen.”

En Hans, hoe worden de resultaten gemeten? Er zijn geen klachten, zegt hij hierop. “Ik heb regelmatig overleg met belangengroepen, zoals Rover.” Er wordt geëvalueerd en waar nodig bijgesteld. Een voorbeeld hiervan: één van de borden op het perron hing niet onder het overdekte deel. Dat is nu aangepast, zodat je niet in de regen hoeft te staan als je wil weten hoe laat de metro vertrekt.

Volg jij ons al op de socials? Kom meer funfacts te weten over onder andere wayfinding.