Afbeelding
dinsdag 10 september 2019

Over oude sporen en verdwenen stations: station d’Eenhonderd Roe

Iris van Gelder

In de serie ‘Over oude sporen en verdwenen stations’ besteden we aandacht aan ‘vroegah’. In deze aflevering staat station d’Eenhonderd Roe centraal, het eerste treinstation van Amsterdam. Hier vertrok 180 jaar geleden de eerste trein richting Haarlem.

Voordat we naar d’Eenhonderd Roe gaan, eerst meer over de ontwikkeling van spoorwegen in Europa, want het eerste station van Amsterdam stond natuurlijk niet op zichzelf. Het begon allemaal in het Verenigd Koninkrijk waar op 15 september 1830 de eerste lijn tussen Liverpool en Manchester geopend werd waarop passagiers met stoomtreinen werden vervoerd. Daarna volgde België: op 5 mei 1835 reed hier de eerste trein tussen Mechelen en Brussel, meteen ook een première op het vasteland van Europa.

Station Liverpool, het eerste station van Europa in 1830.

Nederland

En hoewel station d’Eenhonderd Roe in 1839 geopend werd, lagen de eerste plannen voor spoorwegen in Nederland al veel eerder – in 1831 – op tafel. Het idee was aanvankelijk om een snelle verbinding te maken tussen de havens van Amsterdam en Rotterdam richting Duitsland. Dit idee haalde het uiteindelijk dus niet, want de eerste spoorlijn die in Nederland word aangelegd voor reizigersvervoer loopt niet richting Duitsland, maar van Amsterdam naar Haarlem.

Gezicht op station d'Eenhonderd Roe aan de Haarlemmertrekvaart bij Amsterdam in 1839. Tegenwoordig staan hier de gebouwen van de Westergasfabriek.

Gejuich

Terug naar het eerste stationnetje dat op 20 september 1839 met gejuich werd ontvangen. Deze manier van reizen is namelijk veel sneller dan het bestaande vervoer zoals de postkoets, veerboot en trekschuit: reizigers waren nu binnen 30 minuten vanuit Amsterdam in Haarlem. Het vrachtvervoer ging overigens wel nog per schip over de binnenvaart en dit bleef een grote concurrent voor de spoorwegen tot 1870 toen de industrialisatie van de grond kwam.

Feestelijkheden rondom het station d'Eenhonderd Roe.

Net buiten Amsterdam

Reizigers konden overigens niet direct in Amsterdam opstappen: de d’Eenhonderd Roe werd net buiten Amsterdam – toen nog in de gemeente Sloten, tegenwoordig Westerpark – gebouwd. Dit kwam doordat de initiatiefnemer, de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM), problemen had met de grondaankoop op Amsterdams grondgebied. De bouw van het station startte in 1839 en kreeg de naam van de tegenover gelegen herberg d’Eenhonderd Roe. De herberg had deze naam omdat het op honderd roeden (ca. 400 meter) van de Willemspoort lag.

Station Willemspoort gezien vanaf de Haarlemmerpoort.

Eind

Precies diezelfde Willemspoort betekende ook het eind van station d’Eenhonderd Roe. In 1842 werd het station d’Eenhonderd Roe overbodig omdat de HIJSM alsnog tot een overeenkomst kwam over een station op het toenmalige randje van Amsterdam, in plaats van verder daarbuiten. Zodoende schoof het station enkele honderden meter op, naar de Willemspoort waar in 1843 een station met deze naam in gebruik genomen werd.

Tegeltableau voor het 100 jarig bestaan van de Spoorwegen met links de locomotief De Arend.

Plaquette

Helaas zie je tegenwoordig niets meer van zowel station Willemspoort als d’Eenhonderd Roe. Station Willemspoort sloot in 15 oktober 1878 zijn deuren vanwege de komst van Centraal Stasion en ‘de Roe’ maakte plaats voor fabrieksgebouwen. Wel werd er op initiatief van reizigersvereniging Rover op de oorspronkelijke stationslocatie van d’Eenhonderd Roe in 2009 een plaquette onthuld, als eerbetoon aan het eerste station van Nederland. Deze plaquette is te vinden in de Westergasfabriek ter hoogte van Polonceaukade 13.